نرگس والامقام
فعال حوزه صنایع‌دستی و طراح لباس
امروزه مفهوم پایداری بسیار مورد توجه قرار گرفته است و در حوزه‌های گوناگون نیز مطرح است که مد پایدار یا Sustainable Fashion نیز یکی از این شاخه‌هاست. از آنجا که صنعت مدوپوشاک به ویژه فست فشن‌ها یکی از مهم‌ترین صنایع آلاینده جهان به شمار می‌روند، به همین سبب برخی از شرکت‌های بزرگ دنیا برای کاهش این ضررها به محیط زیست مدپایدار را در برنامه کاری خود قرار دادند.
فست فشن (Fast Fashion) اصطلاحی است به معنی تولید و عرضه سریع لباس‌های مد روز به بازار، با قیمت‌های پایین و کیفیت بسیار کم. در واقع تولیدکننده‌های پوشاک با استفاده از این مفهوم لباس‌های مد روز یا اصطلاحا ترند را با مواد اولیه ارزان و با کیفیت بسیار کم، تولید و در مدت زمان کوتاهی وارد بازار می‌کنند.
از آنجا که این «مد روز» بسیار سریع و گاهی حتی هفتگی تغییر می‌کند، پوشاک تولیدی مدت زمان زیادی قابلیت استفاده نداشته و از مد می‌افتند و دور ریخته می‌شوند و این انبوه زباله از جنس پارچه که با انواع فرآیندها و رنگ‌های شیمیایی و با استفاده از منابع طبیعی تولید شده بودند، از چرخه مصرف خارج شده و به زباله تبدیل می‌شوند.
بر اساس آخرین آمار تنها ۲۰ درصد از این پسماندهای پارچه‌ای بازیافت و به چرخه تولید برمی‌گردند و بقیه این زباله‌ها در محیط زیست رها می‌شوند؛ این در حالی است که زمین قادر به تجزیه این حجم زیاد از زباله و پسماند در مدت زمان کوتاه نیست! اینجاست که برای حفظ و حراست از زمین و منابع محدود طبیعت باید فرهنگ مصرف و سبک زندگی مان را تغییر دهیم.
همانطور که در بالا گفته شد، مد پایدار سعی دارد شیوه مصرف درست را نهادینه کند که در این نوشتار کوتاه به طور مختصر به توضیح هفت اصل مهم پایداری مد اشاره می‌کنیم. نخستین اصل مهم در پایداری مد، استفاده از مواد اولیه‌ای است که با محیط زیست سازگار هستند. پارچه، نخ، رنگ... تا بسته‌بندی محصولات باید تا جای ممکن طبیعی بوده و در نهایت کمترین آسیب ممکن را به محیط زیست وارد کند.
در ایران از قدیم تولید پارچه‌های دست بافت در شهرهای مختلف رایج بوده است و اکنون نیز کمابیش در شهرهای اصفهان کاشان، یزد و خراسان رواج دارد. برخی از این پارچه‌ها با الیاف طبیعی مانند پشم، ابریشم، لینن، کتان و پنبه... ساخته می‌شوند.
اصل دوم عبارتست از تولید بر اساس تقاضای مشتری و به اصطلاح تک دوزی که با فست فشن یا تولید انبوه متضاد است. بر این اصل، لباس هر فرد با توجه به خصوصیات فیزیکی و سلایق فردی وی و با مواد اولیه با کیفیت تهیه می‌شود که سالها قابلیت استفاده خواهد داشت.
سومین اصل درپایداری مد را می‌توان بالا بردن کیفیت و طراحی منحصر یه فرد دانست. به این معنی که پوشاکی با مواد اولیه مرغوب و طبیعی، دوختی با کیفیت و طرحی که در گذر زمان قابل استفاده و مناسب باشد تهیه کنیم تا بیشترین بهره را از عمر مفید آن داشته باشیم.
اصل چهارم را باید تعمیر و استفاده مجدد یا بازیافت البسه دانست که امروزه در دانشگاه‌های معتبر جهان بسیار مورد توجه و اهمیت قرار دارد. در این اصل تمرکز مدپایدار بر استفاده‌ی هر چه بیشتر و بهتر از لباس، تعمیر، نگهداری صحیح و در صورت لزوم طراحی مجدد و تبدیل لباس قدیمی و غیر قابل استفاده به لباسی جدید و کاربردی است.
اگر یادمان باشد مادران همه ی ما در این اصل تبحر بسیار داشتند! از تعمیر و وصله تا تغییر لباسها برای خواهران و برادران کوچکترمان! این بهترین یادآوری از فرهنگ غنی ماست که برای زمین و منابع آن حرمت و ارزش بسیاری قائل بودند و این موضوع در غالب اصل چهارم از مدپایدار جای دارد.
در نهایت با تفکر و تعمق به این موضوع که مصرف گرایی و استفاده از مد های پر شتاب علاوه بر مضرات بسیار زیاد برای محیط زیست، چه آسیب‌های روحی و روانی، اقتصادی و حتی جسمی برای ما به همراه خواهد داشت، آیا بهتر نیست تا جای ممکن به سبک و شیوه زندگی و الگوی مصرف گذشتگانمان برگردیم؟