آفتاب صبح - معصومه مومنی / مدرس و فعال گردشگرى
بافت تاریخی و قدیمی شهرهای ما که اغلب در هسته اولیه شهرها تشکیل شده‌اند، از یک طرف جزو میراث فرهنگی و تاریخی محسوب می‌شوند که حفظ و بهسازی کالبدی و توانمند سازی عملکردی آن‌ها اجتناب ناپذیر است و از طرف دیگر اغلب این بافت‌ها با گذشت زمان و عدم توجه و نگهداری مناسب، دچار فرسودگی و اضمحلال کالبدی و عملکردی شده‌اند که برای هویت شهرها تهدیدی مهم تلقی می‌شود.
هریک از خانه‌های قدیمی که در این محلات وجود دارد به مثابه موزه‌ای از نمادها و نشانه‌های تاریخی و فرهنگی است که حفظ این میراث گرانبها از ارکان ضروری مدیریت شهرهاست.
در تمام دنیا برای حفظ خانه‌های قدیمی که بیانگر قدمت و تاریخ کشورشان است تلاش‌های فراوانی صورت می‌گیرد اما متاسفانه در ایران برخی از وراث به‌خاطر رسیدن به سودهای کلان حاضر به تخریب و تبدیل این یادگارها به برج‌ها و خانه‌های چند طبقه هستند.
صنعت گردشگری نمادی از هویت فرهنگی است که می‌تواند یکی از اصلیترین منابع درآمد هم باشد. از منظر صنعت گردشگری وجود بناهای تاریخی علاوه بر آن‌که ابزار مهمی در انتقال فرهنگ گذشتۀ یک شهر است، پتانسیل درآمدزایی و اشتغال‌زایی بالایی را نیز در خود دارد.
بخش قدیمی شهرهای ما، امروز در معرض تهدید جدی واقع شده‌اند و در آستانه حذف شدن از سیمای شهرها قرار گرفته‌اند. با این‌حال توجه به آن‌ها فقط در حد نوشتار، سخنرانی و شعار خلاصه شده است.
با مرمت، بازسازی و تغییر کاربری آن می‌توان به‌عنوان ظرفیتی ارزشمند در راستای توسعه گردشگری، تعاملات فرهنگی و زنده نگهداشت هویت بهره برد و در همان راستا از مزایای اقتصادی آن نیز استفاده کرد.
حفظ سبک قدیمی و سنتی حاکم بر هر شهر، میراثی گرانبها از گذشتگان است و در اولویت بسیاری از کشورهای مدرن می‌باشد که با احیاء آن سعی در حفظ غنای فرهنگی خود دارند. به واقع یکی از اصلیترین جاذبه‌های توریستی در کشورهای مختلف اروپایی بناهای تاریخی و بافتهای احیا شدۀ آن است.
با نگاهی کلان و مدیریتی واحد و آینده نگر علاوه بر زنده نگهداشتن هویت ملی و شهری می‌توان برای هرکدام از این خانه‌ها یک طرح مطالعاتی و تغییر کاربری تعریف کرد و به جاذبه‌های سياحتي و توریستی همچون موزه‌های فرهنگی- هنری، فرهنگ‌سرا، اقامتگاه سنتی و کارکردهای تخصصی دیگر تبدیل نمود.
در این میان لازم است سازمان‌های متولی در به‌ثمر رساندن این ممکن، اقدامات اساسی را انجام و قدمی موثر در راستای توسعه پایدار بردارند.
بازسازی و تغییر کاربری خانه‌های تاریخی بايستى در اولویت برنامه‌های شهردارى و ميراث فرهنگى و شورای شهر قرار گيرد.
شناسایی وضعیت کالبدی عملکردی این بافت‌ها به‌منظور برنامه‌ریزی و مدیریت حفظ و نگهداری آن‌ها از اقدامات اولیه و مهمی است که باید صورت پذیرد. تسریع روند شناسایی خانه‌های مستعد، در نظر گرفتن طرحهای تشویقی برای مالکان جهت بازسازی، تغییر کاربری، مرمت و احيا، خرید بناهای ارزشمند، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی در سطح جامعه و تشویق سرمایه گذاران ازجمله کارهایی است که زمینه ساز رسیدن به این هدف مهم است.
خانه‌های تاریخی قابلیت بازآفرینی دارند. مسئولین جهت ارتباط با مالکین، حفظ، احیا و مرمت آن لازم است پیگیری‌های اساسی را انجام دهند و حلقه اتصال بین مالک، شهرداری، میراث فرهنگی و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به صورتی منسجم ایجاد شود و گام هایی سازنده در این راستا برداشته شود.
تا زمانی‌که حفظ بناهای تاریخی به عنوان یک مولفه فرهنگی، دغدغه همۀ مسولان و مردم نگردد، هر روز شاهد تخریب بیشتر این داشته‌های گرانبها خواهیم بود.
امید است با برنامه‌ریزی‌های منسجم و توجه بیشتر مدیران ارشد و مسئولین تلاش‌هایی صورت گیرد تا پاسداشت از این ارزش‌ها از مرحله شعار خارج شده و عملی گردد. در غیر این صورت مرگ تدریجی مجموعه‌هایی ناب از تاریخ معماری، هویت تاریخی و شیوه‌های زیست و اندیشیدین گذشتگان را در آینده‌ای نزدیک در پی‌خواهیم داشت.
