الحاق آبادان و خرمشهر به منطقه آزاد اروند اولین گام دولت تدبیر برای توسعه منطقه بود

اسماعیل زمانی مدیرعامل منطقه آزاد اروند توانسته در ایام حضورش منطقه را به شرایط مطلوبی برساند؛ خودش خرمشهری‌ست که به این خاک و بوم تعلق دارد؛ دلش با منطقه است چون زیست‌گاه او همانجاست. او معتقد است «حذف روادید فرصتی برای منطقه آزاد اروند است و می‌تواند بستری برای برگزاری مذاکرات بین المللی، برگزاری مسابقات ورزشی بین‌المللی و اجلاس خارجی را در منطقه آزاد اروند فراهم کند.»او می‌گوید: «گردشگری زودبازده‌ترین صنعت در کشور بخصوص در منطقه آزاد اروند به شمار می‌رود زیرا ایجاد اشتغال سریع، گردش پول و رونق اقتصادی را بهمراه دارد و سازمان منطقه آزاد اروند برای توسعه این صنعت برنامه‌ریزی کرده است.»زمانی معتقد است: «در بخش عمرانی با اجرایی‌شدن پروژه‌های مختلف به‌دنبال بهبود ظرفیت و شرایط موجود هستیم تا از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بومی منطقه به شکل گشترده‌تری در راستای گردشگری استفاده شود.» با او درباره شرایط منطقه ویژه نامه نوروزی ماهنامه آفتاب صبح، گفتگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

شما از ابتدای دولت دکتر روحانی در منطقه آزاد اروند حضور دارید؛ مهمترین کاری که دولت در این دوره انجام داد به نظر شما چه بود؟

شاید بشود گفت اولین گامی که در دولت آقای روحانی برای توسعه منطقه آزاد اروند برداشته شد، الحاق دو شهر آبادان و خرمشهر به این منطقه بوده است. البته نظر آقای رئیس جمهور، اضافه شدن کل این دو شهرستان به منطقه آزاد بود، اما در نهایت فقط محدوده شهری اضافه شد. همین هم خوب است؛ چون قبلاً تنها ده درصد از مردم امکان بهره‌گیری از مزیت‌های منطقه آزاد اروند را داشتند در حالیکه پس از اجرایی شدن این تصمیم، حدود 90 درصد از جمعیت این دو شهر وارد منطقه آزاد شد. قرار گرفتن این دو شهر در محدوده منطقه آزاد، کسب و کار مردم را رونق داده و باعث افزایش پویایی اقتصادی شده است. مردم مزیت‌های منطقه آزاد را می‌بینند و امیدوارانه برای کسب و کارشان تلاش می‌کنند. اگرچه در ابتدای اجرای این طرح، مقاومت‌هایی از سوی برخی سازمان‌ها دیده می‌شد؛ به این معنا که سازمان‌هایی با رفتار دیوان‌سالاری سنتی، آشنایی با منطقه آزاد و وضعیت شهرهای آبادان و خرمشهر نداشتند و برای اجرای این طرح مقاومت می‌کردند؛  اما خوشبختانه با تعاملی که بین ما و دستگاه‌های اجرایی رخ داد، توانستیم در یک رویکرد همگن و هماهنگی ایجاد کرده و مردم را از این مزیت‌ها بهره‌مند کنیم.

یکی از مهمترین پیامدهای پیوستن آبادان و خرمشهر به منطقه آزاد؛ تغییر روحیۀ جمعی مردم و ایجاد نشاط است؛ آیا این موضوع تاثیری در جمعیت شهر نشین این دو شهر داشته است؟

در سال 56، هفتصد هزار نفر از جمعیت 30 میلیونی ایران ساکن خرمشهر و آبادان بود؛ اما در سال 96، تنها 500 هزار نفر از جمعیت هشتاد میلیونی ایران در این دو شهر اقامت دارند. نرخ زاد و ولد در آبادان و خرمشهر به علت بافت سنتی و عشایری که دارد بیش از سایر نقاط کشور است؛ اما رشد جمعیت ما منفی است. امید مردم به زندگی در این منطقه کم شده و هرکس توانایی مالی مناسبی پیدا می‌کرد، از اینجا می‌رفت. زیرا ما نتوانستیم بعد از جنگ، علی‌رغم تلاش‌ها برای بازسازی خانه‌ها، بازسازی اقتصادی داشته باشیم. محور اقتصادی خرمشهر آبراه اروند بود و پالایشگاه هم به عنوان نبض اقتصادی آبادان شناخته می‌شد. محورهای اقتصادی این دو شهر در جنگ آسیب فراوانی دید. با افول محورهای اقتصادی، دیگر نتوانستیم جمعیت تولیدکننده، ثروت آفرین و تاجر را به منطقه بازگردانیم. تنها کسانی که به منطقه برگشتند، حقوق بگیران دولت بودند. هرکه هم می توانست، تقاضای انتقال می‌داد و از منطقه خارج می‌شد. مهاجرت معکوس شهرها را خالی می‌کرد و باید راه چاره‌ای می‌اندیشیدیم. در شرایطی که آبراه اروند بین دو طرف ایرانی و عراقی محل اختلاف است و شرایط پالایشگاه آبادان هم به گونه‌ای نیست که بتوان روی آن حساب کرد، چه راهی پیش رو داشتیم؟ ایجاد یک منطقه آزاد می‌توانست مردم منطقه را از مزیت‌های آن بهره‌مند کرده و باعث رونق کسب و کار شود. منطقه آزاد توانست جایگزین محورهای اقتصادی دو شهر آبادان و خرمشهر شود. بر اساس آماری که به دست من رسیده، در طول سال 94 تا 96 رشد جمعیت مثبتی داشته‌ایم. یعنی مردم به وضعیت منطقه امیدوار شده‌اند و منتظر اتفاقات خوب هستند. معافیت‌های مالیاتی، گمرکی، ارزش افزوده و... برای صنایع اشتغال‌زا انگیزه‌ای برای فعالیت در این منطقه است و می‌تواند منجر به تکاپوی اقتصادی شود. اگرچه هنوز مشکلات پابرجا هستند؛ اما خوشخبتانه توانسته‌ایم روند مهاجرت معکوس را متوقف کرده و کم کم رشد داشته باشیم.

موضوعات زیرساختی در توسعه بسیار مهم هستند؛ البته می‌دانیم که ایجاد زیرساخت هم زمان زیاد و هزینه قابل توجه می‌خواهد. در این حوزه چه کارهایی انجام شده است؟

همانطور که گفتید؛ فعالیت بر روی زیرساخت‌ها دیرتر خودش را نشان می‌دهد و زمان‌بر است و از جمله کارهایی نیست که زود نتیجه آن دیده شود. پروژه‌های اساسی زیرساختی مناسبی در حوزه‌های مختلف عمران روستایی، بهداشت و سلامت و درمان، آموزش و پرورش، امنیت، کسب و کار الکترونیک و ارتباطات، راه و راه آهن، فرودگاه و... در سطح منطقه در حال اجراست. برخی از این برنامه‌ها نیز به زودی به بهره‌برداری رسیده و نتایج را خواهیم دید.
اگر بخواهم تاریخی درباره زیرساخت‌ها حرف بزنیم باید ببینیم چه اتفاقی افتاده است؛ زمانی در حوزه خدمات شهری، امکان گرفتن عوارض از مردم وجود نداشت. مردم چیزی نداشتند که بتوان از آنها مالیات و عوارض گرفت. خانه‌ها و بازارهای‌شان خراب شده بود و درآمدی نداشتند. دولت‌ها و شهرداری‌ها حمایت و کمک کردند و روند بازسازی آغاز شد. در حوزه اماکن و زیرساخت‌های عمومی هم بازسازی‌هایی انجام شد، اما نگهداری از این بخش‌ها نیاز به هزینه داشت و چون بافت اقتصادی شهر شکل نگرفته بود و شهر خود امکان درآمدزایی نداشت، کم کم رها شده و تبدیل به بافت فرسوده شدند. نگهداری از این زیرساخت‌ها نیاز به بودجه داشت. ما در حوزه آب و فاضلاب بیشترین صدمه را دیدیم. دو شهر آبادان و خرمشهر از 60-50 سال قبل، فاضلاب صنعتی داشتند و با وقوع جنگ، این ساختار از بین رفت. در دوران بازسازی هم علی‌رغم فعالیت‌هایی که انجام شد، نتوانستیم نگهداری لازم را داشته باشیم و امروز با بافت فرسوده‌ای مواجهیم که جوابگوی نیاز شهر نیست. فاضلابی که باید در این دو شهر اجرایی شود، چند برابر شهرهایی مانند اصفهان هزینه دارد. سطح آب‌های زیرزمینی در شهری مانند آبادان بسیار بالاست و شیب نسبت به دریا بسیار کم است. ساخت سیستم‌های فاضلاب صنعتی کار دشواری است و نیاز به کانال‌سازی، تثبیت زمین، شمع کوبی و... دارد. انجام چنین طرحی هزینه بالایی را می‌طلبد. طرح‌هایی را تعریف کرده و در دست اجرا داریم که با بهره برداری از آنها امیدواریم بخشی از این مشکلات حل شود. همچنین امیداریم بخشی دیگر از این مشکلات با انتقال آب از بالادست به شهرهای آبادان و خرمشهر حل شود. دولت برای سیستم فاضلاب اعتبارات خوبی در نظر گرفته و همچنین اجازه فاینانس برخی از پروژه‌ها را هم داده است. استانداری نیز اقدام به جذب اعتباراتی برای این حوزه کرده که ما امیدواریم با اجرایی شدن همه آنها، بخشی از مشکلات بلندمدت مردمان این دو شهر حل شود.

یکی دیگر از مباحث زیرساختی «ارتباطات» است؛ شرایط ارتباطات در منطقه چگونه است؟
پیشرفت خوبی در حوزه ارتباطات، به ویژه ساختارهای الکترونیک داشته‌ایم. در حال حاضر کل منطقه آزاد اروند تحت پوشش اینترنت 4G قرار دارد و متوسط سرعت ما 3 برابر متوسط سرعت کشوری است. یعنی ما با سرعت 30 مگ، پیشتاز هستیم که سرعت متوسط کشور 10 مگ است. زیرساخت‌های خوبی توسط شرکت‌های بهره‌بردار در منطقه انجام شده و ارائه‌دهندگان خدمات یعنی همراه اول و ایرانسل در منطقه حضور فعالی دارند. شبکه فیبرنوری در دو شهر خرمشهر و آبادان اجرایی شده است و در حال حاضر همه ادارات ما به فیبر نوری متصل شده‌اند. در تلاش هستیم در اجرای یک طرح بزرگ، فیبر نوری را تا در منازل هم برده و مانند آب، برق، گاز امکان استفاده از ان را برای همه مردم مهیا کنیم. باید هرکس خواستار بود، بتواند مشترک شود. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده امیدواریم بتوانیم تا سال آینده ده تا پانزده هزار خانه را از طریق شبکه فیبر نوری به اینترنت وصل کنیم.

یکی دیگر از وظایف حاکمیت موضوع آموزش و پرورش و درمان است؛ در این مدت در این حوزه‌ها چه اقداماتی داشته‌اید؟

وضعیت فیزیکی امکانات ما در حوزه آموزش و پرورش بسیار بهتر از گذشته شده و افزایش تعداد قبولی دانش‌آموزان ما در کنکور هم حاکی از همین مسئله است. در حوزه بهداشت و درمان هم دانشکده بهداشت ما به زودی تبدیل به دانشگاه خواهد شد. سرمایه‌گذاری زیادی در حوزه سلامت و درمان انجام داده‌ایم و در تلاش هستیم با طرح‌هایی که در سطح منطقه در دست اجراست، بتوانیم برای هر 500-400 نفر یک تخت بیمارستانی در منطقه داشته باشیم. در حال حاضر استاندارد کشور یک تخت بیمارستانی برای هر هزار تا هزار و دویست نفر است؛ اما ما می‌خواهیم در این حوزه تجهیز شده و سطح استاندارد ملی را افزایش دهیم.

روستاهای استان خوزستان در ایام جنگ، آسیب فراوانی دیدند. احیای بافت سکونتی در روند توسعه در این روستاها چه تاثیری داشته است؟

در حوزه عمران روستایی از دو سال قبل، با بنیاد مسکن تفاهم نامه‌ای را به امضا رسانده‌ایم که بر اساس آن 102 روستای آبادان و خرمشهر زیر مجموعه این طرح قرار گرفته‌اند. در حال حاضر وضعیت برخی از روستاهای ما بهتر از شهرهاست؛ به قدری که برخی از خانواده‌های شهری به روستاها مهاجرت می‌کنند. وضع زندگی در روستاهای ما به سطح قابل قبولی رسیده است. برای روستاهایی که در حاشیه رودخانه قرار دارند، امکانات گردشگری مانند اسکله، فضای تفریحی و ... تعریف شده تا مردم بتوانند با بهره‌گیری از آنها تحرک اقتصادی ایجاد کنند. بخش خصوصی با مشاهده وضع منطقه، انگیزه گرفته و در منطقه فعال شده است. در حال حاضر چند هتل آپارتمان در خرمشهر و آبادان ساخته شده و یکی دو هتل بزرگ هم در دست ساخت است.
البته ما برای سال 97 هم تفاهمنامه‌ای با شهرداری‌های آبادان و خرمشهر با مبلغ 70 میلیارد تومان امضاء کرده‌ایم که به موجب آن به شهرداری‌های این دوشهر برای خدمات شهری و طرح‌های زیربنایی هر کدام 70 کیلیارد کمک کنیم.  

صنایع نبض اقتصادی هر منطقه هستند. ارزیابی شما از فعالیت‌های صنعتی منطقه چیست؟

کارخانه‌های زیادی در سطح منطقه اجرایی شده و برخی هم در دست اقدام هستند. ما در حوزه فولادسازی طی سه تا پنج سال آینده تبدیل به یکی از قطب‌های تولیدی خواهیم شد. در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی پروژه‌هایی در بخش پایین دستی تعریف کرده‌ایم که کم کم به مرحله اجرا خواهد رسید. شلمچه به عنوان یکی از اصلی‌ترین مرزهای صادراتی کشور، در شرایط نرمال سالانه یک تا یک و نیم میلیارد دلار حجم صادراتی دارد. بخشی از این صادرات تولیداتی است که در منطقه آزاد حاصل شده و بخش دیگری هم از محصولات تولید سرزمین اصلی است. این مرز کد وارداتی ندارد و صرفاً به فعالیت‌های صادراتی می‌پردازد. کسب و کار و فعالیت‌های تجاری در سطح استان رونق گرفته است. اصناف و بازارهای منطقه ساختارمند شده و به شکل فعالی با مسائل جامعه برخورد می‌کنند. ما توانستیم با برگزاری یک جشنواره زمستانی در خرمشهر و آبادان برای دو هفته، حدود دویست و چهل میلیارد تومان فروش داشته باشیم، رقمی که در حالت عادی، طی دو ماه و نیم فروش نصیب مردم می‌شد. با حیات بازارها و کسب و کار مردم، رونق خیلی زود به منطقه برمی‌گردد.

بانک‌ها در ارائه تسهیلات همکاری لازم را دارند؟

نه به آن شکلی که انتظارمان هست، انتظار از بانک‌ها برای ارائه تسهیلات زیاد است. کارخانه‌ها نیاز دارند برای تهیه مواد اولیه، سرمایه در گردش و... وام تهیه کنند. اکثر واحدهای تولیدی ما به بانک بدهی دارند؛ اما بانک فرقی بین بدهی سرمایه‌ای و سرمایه در گردش قائل نیست. دولت و استانداری برای رفع این مشکلات پیشنهاداتی را ارائه کرده اند. ما نیز به بانک‌ها اعلام کرده‌ایم در صورت موافقت بخشی از بهره تسهیلاتی را که صنعتگران برای تهیه مواد اولیه و سرمایه در گردش از بانک‌ها دریافت می‌کنند ما تقبل خواهیم کرد. واحدهای تولیدی با استفاده از این امکانات می‌توانند صنایع خوابیده را دوباره فعال کرده و باعث ایجاد رونق در کسب و کار شوند. با همکاری بانک‌ها، منطقه آینده بهتری خواهد داشت.

ورود اتباع خارجی بدون ویزا به منطقه چه تأثیری در افزایش رونق اقتصادی ایجاد خواهند داشت؟

یکی از مزیت‌های منطقه آزاد ورود اتباع خارجی بدون ویزا به منطقه است. ما توانستیم طی سال جاری با همکاری نهادهای امنیتی، پلیس بین‌الملل و ناجا این طرح را اجرایی کنیم. ظرف دو سه ماه گذشته که این طرح اجرایی شده است بیش از 80 هزار گردشگر خارجی وارد منطقه شده‌اند. امیدواریم بتوانیم سالی یک میلیون نفر گردشگر داشته باشیم. گردشگران باعث رونق اقتصادی و افزایش اشتغال می‌شوند. امیدواریم با همکاری بخش‌های مختلف این امر استمرار پیدا کند. اخیراً توافقی داشته‌ایم که با اجرای آن اتباع خارجی می‌توانند با ماشین‌های خود وارد منطقه شده و پس از اتمام کارشان دوباره به کشور خود بازگردند. با تسهیل روند تردد به استان، حجم حضور گردشگر در منطقه افزایش خواهد یافت. با اجرای طرح دانشجویان از سایر کشورها می‌توانند هر روز وارد منطقه شده و پس از اتمام کلاس‌هایشان دوباره به کشورهای خود برگردند. همچنین در حوزه گردشگری درمانی و سلامت هم ما می‌توانیم از توانمندی‌ها منطقه برای جذب گردشگر استفاده کنیم. بنا بر آماری که در همین مدت کوتاه از پزشکان خود دریافت کرده‌ایم، میزن مراجعات آنها صد درصد افزایش داشته و آنها ویزیت خود را ارزی دریافت کرده‌اند. امیدواریم با استمرار این وضع بتوانیم طی هشت تا ده سال آینده بیش از دو میلیون گردشگر را به منطقه جذب کرده و باعث مهاجرت مثبت از سایر شهرها و حتی خارج از کشور به منطقه شویم. ثمره چنین اقداماتی توسعه پایدار و بازگشت مجد و عظمت شهرهای آبادان و خرمشهر است.

گردشگری دریایی یکی از حوزه‌های مهم صنعت توریسم است که در کشور ما مغفول مانده است. برای بهره‌گیری از موهبت، برنامه‌ای در دست دارید؟

بله، در حوزه گردشگری دریایی طرحی تهیه شده که امیدواریم با همکاری دولت، مسئولین ملی و همچنین همکاری سایر مناطق آزاد آن را اجرایی کنیم. ایران بیشترین سواحل خاورمیانه را دارد، اما کمترین استفاده را از آن دارد. ما فرهنگ استفاده از دریا را نمی‌دانیم و از مزایایش استفاده نمی‌کنیم. این طرح که گردشگری دریایی سواحل جنوب ایران نام گرفته، مسیری را از اروند تا چابهار طی خواهد کرد. در حال حاضر مطالعات اولیه و مشاوره‌های مورد نیاز صورت گرفته و ما توانسته‌ایم اهداف اولیه را تعیین کنیم. در این طرح 10 تا 15 کشتی کروز تردد خواهند داشت. کشتی‌های کروز مانند هتل هستند و از همه امکانات رفاهی بهره‌مند هستند و حتی بازار دارند. مسیر تردد از اروند آغاز خواهد شد و در ایستگاه‌های مختلفی مانند بوشهر، کیش، قشم، جاسک، چابهار و... توقف داشته و مسافر پیاده و سوار خواهد کرد. مردم از نقاط مختلف ایران می‌توانند خود را به هریک از این ایستگاه‌ها رسانده و از این پکیج استفاده کنند. چنین گردشگری در سطح دنیا بسیار پردرآمد بوده و رونق زیادی در پی دارد. این طرح در سازمان میراث فرهنگی هم مورد بررسی قرار و توجه قرار گرفته است. امیدواریم بتوانیم با محور قرار گرفتن در سطح منطقه، این طرح را با سرعت عملیاتی کرده و آن را تبدیل به یک حوزه گردشگری کنیم.

شما به عنوان یکی از مدیرانی در مناطق آزاد شناخته می‌شوید که به مسئولیت‌های اجتماعی اهمیت زیادی می‌دهید. دلیل این علاقه چیست؟

در مناطق آزاد جمعیت زیادی وجود ندارد، اما همین جمعیت مشکلاتی دارند که باید حل شود و خدمات می‌خواهند. باید مسائل‌شان را رصد کرد. یکی از دلایل این توجه آن است که اکثر هیئت مدیره منطقه آزاد اروند از استان خوزستان هستند، من خودم خرمشهری هستم و علاقه به همین سرزمین باعث می‌شود که علاوه بر مسئولیتی که دارم، به شکل شخصی نیز پیگیر حل مشکلات مردم باشم. ما در حوزه‌های فرهنگی، ورزشی، آموزشی، دینی، علوم قرآنی و... پیشرفت‌های زیادی داشتیم و در حال حاضر در صدر رتبه‌بندی مناطق آزاد و یا حتی کشوری قرار داریم. جشنواره‌های هنری زیادی در سطح منطقه برگزار می‌شود. دولت توجه ویژه‌ای به اهالی هنر داشته و بخشی از اختتامیه بخش «تجلی اراده ملی» ، در آبادان برگزار شد. امیدواریم با برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های ملی در سطح منطقه، شاهد افزایش رونق در سطح جامعه باشیم. دولت اعتبار زیادی برای مسائل فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته و برای افزایش خدمات رفاهی مردم اهمیت زیادی قائل است. ما هم تلاش می‌کنیم در کنار نهادهایی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی و خیریه‌ها نقش موثر خود را در افزایش رونق اقتصادی و رفاه اجتماعی ایفا کنیم.

ارتباط‌تان با استانداری خوزستان چگونه است؟

خوشبختانه تعامل خوبی با استانداری خوزستان وجود دارد.  در برخی از حوزه‌ها، مانند آب و فاضلاب، استاندار محترم، شهرهای آبادان و خرمشهر را در اولویت تخصیص اعتبار قرار داده‌اند. منطقه نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی دارد و سطح کنونی راضی‌کننده نیست. رضایت از حجم سرمایه‌گذاری‌ها ما را متوقف خواهد کرد، به همین دلیل به دنبال جذب سرمایه بیشتر هستیم. همچنین با سایر دستگاه‌های فعال در سطح استان، دستگاه قضایی، مانند نهادهای امنیتی، نظامی و انتظامی و... در تعامل هستیم تا بتوانیم بیشترین بهره را از توانمندی‌های منطقه ببریم.