هفته نامه الوند - بازنشر
آفتاب صبح: آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نقش مهمی در تشکیل سرمایه انسانی از طریق تربيت نيروهای ماهر مورد نياز بازار كار در كشورهای مختلف جهان ايفا می‌كنند. اين آموزش‌ها در كشورهای در حال توسعه نه تنها عهده‌دار تربيت نيروی كار مورد نياز بخش‌های مختلف اقتصاد اين كشورها هستند، بلكه از طریق بسترسازی خوداشتغالی، به حل مشكل بيكاری نيز كمك می‌کنند. به علاوه، اين آموزش‌ها راه ميان‌بری در مسير تربيت نيروی انسانی نیزبه شمار می‌روند، چرا كه با توجه به بهره‌مندی آنها از مبانی علمی، راه درازمدت اين نوع فراگيری را كوتاه کرده و اين توانايی را در آموزش‌ديده فراهم می‌کنند تا بتواند خود را در مقابل تغييرات تكنولوژيكی هماهنگ کند اما انتظار می‌رود اين آموزش‌ها بتوانند شرایطی را برای افراد آموزش ديده فراهم کنند كه همسویی بيشتری با نيازهای بازار كار داشته باشند و از اين طريق امكان بيشتری برای جذب آنها در فعاليت‌های اقتصادی فراهم شود. در این باره با رییس سازمان فنی و حرفه‌ای و همچنین مدیرکل آموزش‌های فنی و حرفه‌ای استان گفت وگو داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
نسبت نزدیک مهارت آفرینی با بازار کار
دکتر سلیمان پاک‌سرشت در خصوص نقش سازمان فنی و حرفه‌ای کشور در افزایش کارآفرینی می‌گوید: وقتی از مهارت آفرینی یا مهارت آموزی سخن می‌گوییم، منظور نوع ویژه‌ای از آموزش است که یکی از خصلت‌هایش، نسبت نزدیک آن با بازار کار است. این یعنی اگر به هویت آموزش‌های مهارتی و کارکردهای آن، پایبند هستیم باید متوجه باشیم که طراحی، ارزشیابی، برنامه‌ریزی و همه فعالیت‌های آموزشی در نسبتی با بازارکار کار هستند و این یعنی باید فضای بازار کار را به فضای آموزش نزدیک کنیم.
رییس سازمان فنی و حرفه‌ای با اشاره به دلیل اهمیت این آموزش‌ها می‌گوید: هر دو حوزه آموزش و بازار کار در حال تحول بوده و وضعیت ثابتی ندارند در نتیجه نمی‌توانیم تغییرات بازار کار و به تبع آن نیازهای آموزشی را پیش‌بینی کنیم؛ زیرا ورود تکنولوژی‌های جدید و فرایندهای دیجیتالی شدن و جهانی‌شدن، بازار کار را متأثر کرده و آن را به‌شدت متحول می‌کند به شکلی که ما در آینده این تحولات را با سرعت بیشتری شاهد خواهیم بود. پاک‌سرشت ادامه می‌دهد: به عنوان مثال پیش‌بینی می‌شود که نزدیک به 50 درصد از مشاغل موجود در سال 2025 کاملاً جدید باشند به طوری که اکنون ما هیچ تصویری از آن مشاغل نداریم و در نتیجه قادر به برنامه‌ریزی آموزشی دراز مدت برای آنها نیستیم. در حوزه آموزش نیز همین اتفاق در حال رخ دادن است و ما شاهد یک پوسته‌اندازی آموزش‌های کلاسیک و بلندمدت هستیم. در گذشته به دلیل اینکه این میزان تحول وجود نداشت، دانشگاه و آموزش‌های دانشگاهی با خصلت آموزش‌های بلندمدت خود، رونق پیدا کردند اما اکنون در کشورهای توسعه یافته مشخص شده که سیر این تحولات به شکلی است که برنامعه‌ریزی‌های مربوط به مشاغل باید مقطعی و کوتاه مدت باشد و این یعنی ویژگی‌های دنیای آموزش نیز در حال تغییر است و در نتیجه ما به مهارتی سازی آموزش‌های دانشگاهی نیاز داریم یعنی علاوه بر اینکه این مشکل را رفع کنیم که افراد تنها به این دلیل به دانشگاه نروند که پس از فارغ‌التحصیلی پشت میز بنشینند، این افراد باید در دانشگاه توانایی‌های خاصی کسب کنند تا بتوانند وارد فضاهای کسب و کار شوند. پاک‌سرشت ادامه می‌دهد: این مهم، با وضعیت فعلی ما مقدور نیست یعنی نظام آموزشی با این برنامه‌ریزی و این کیفیت نمی‌تواند جوابگوی نیازهایی باشد که به این شکل متحول شونده و متمرکز بر جریان‌های جدید حوزه اقتصاد، فرایندهای دیجیتالی شدن و مسائلی از این دست است بنابراین در حوزه آموزش نیز ما نیاز به جریان‌سازی جدیدتری داریم و باید یک بازنگری کلی در نظام آموزشی، سرفصل‌ها، شیوه برنامه‌ریزی آموزشی و نزدیک‌تر شدن بازار کار به دنیای آموزش داشته باشیم. رییس سازمان فنی و حرفه‌ای اضافه می‌کند: این به این معنی است که آموزش، صرفا در محیط دانشگاه اتفاق نمی‌افتد بلکه آموزش می‌تواند در محیط کار اتفاق بیافتد و هر کارگاه ما می‌تواند مکانی برای تربیت نیروی انسانی باشد. این مدل از آموزش‌های ترکیبی که نیمی از آن در کلاس درس و دانشگاه و نیم دیگر آن در کارگاه‌های عملی انجام می‌شود، در حال گسترش است به طوری که کشورهای بسیاری پیشگام این مسیر بوده و نتایج مثبتی از آن را شاهد هستیم. پاک سرشت تصریح می‌کند: این نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت است و ما در زمینه سرمایه‌گذاری‌های آموزشی باید ببینیم که این سرمایه‌گذاری تا چه اندازه می‌تواند نیازهای اشتغال ما در چند سال آینده را تأمین کند و چون در برنامه‌ریزی‌هایمان هیچ دورنمایی نسبت به این موضوع نداریم و فضای کسب و کار و تحولات اقتصادی و پیشرفت تکنولوژی‌ها را در تحلیل‌های خود، وارد نمی‌کنیم، یک فضای آکواریومی و جدا برای مدرسه و دانشگاه قائلیم. پاک سرشت ادامه می‌دهد: اکنون این نگرانی باعث شده که هم در دانشگاه و هم در آموزش و پرورش نوعی تحول بینشی نسبت به کارکردهای آموزش در حال ایجاد بوده و اگر ما این تحول را با سرمایه‌گذاری تکمیل کنیم، نتیجه مفیدتری را شاهد خواهیم بود.
رییس سازمان فنی و حرفه‌ای کشور در پاسخ به این سوال که همدان از این منظر در چه وضعیتی است، می‌گوید: فعالیت‌های سازمان در قالب یک اداره کل انجام می‌شود و این اداره کل در هر شهرستان یک مرکز فنی و حرفه‌ای و در کل 20 مرکز ثابت دارد که طبیعتاً سیاست‌های سازمان به این مراکز تسری داده می‌شود. پاک‌سرشت در توضیح سیاست کلی سازمان فنی و حرفه‌ای گفت: ما آموزش‌های‌مان را به سمت نیازهای بازار کار پیش می‌بریم بر این اساس ما دیگر آموزشی که تقاضایی در بازار کار ندارد، تعریف نکردهایم و یکی از سوالات مهم ما باید این باشد که وقتی در حال مصرف منابع دولتی هستیم، این منابع کجا و برای آموزش به کدام افراد صرف می‌شود. در این راستا مدیران ما در هر استان باید پاسخگو باشند که این منابع را هدفمند و برای آموزش افراد مناسب هزینه کنند. در استان همدان نیز باید به سمت اولویت‌های حوزه اشتغال متمرکز شویم. ظرفیت‌های استان همدان مقطعی نیستند به عنوان مثال در حوزه گردشگری یا سفال، مزیت‌های بلند مدتی در استان همدان وجود دارد پس باید در این مسیر و به این سمت، امکانات آموزشی خود را با نیازهای موجود تطبیق دهیم. در شرایط فعلی، این مهم تا اندازه‌ای قابل انجام است و در حال تلاش هستیم که در بودجه امسال، این برنامه را در دولت و مجلس دنبال کنیم که پکیج‌های هر استان را با توجه به نیازها و منابع موجود در آن استان، ببندیم.
باید ببینیم که طول عمر کسب و کارها چقدر است
مدیر کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان همدان در خصوص پوست‌اندازی آموزشی در استان همدان می‌گوید: ما آموزش را برای ایجاد کسب و کار، ارائه می‌کنیم پس باید ببینیم که طول عمر کسب و کارها چقدر است زیرا بسیاری از مشاغل، بقای عمر کمی دارند و بر این اساس آموزش‌های ما نیز در حال تغییر است. مهندس مختاران اضافه می‌کند: در تدوین مهارت‌های آینده، باید پژوهش‌های لازم را انجام داده تا بفهمیم در آینده به چه شغل و به تبع آن به چه آموزش‌هایی نیاز داریم. در این خصوص، تدوین سند مهارت استان را در دست داریم و با همکاری همه ادارات و دستگاه‌های تخصصی جلساتی برگزار کرده‌ایم تا ببینیم بر اساس ظرفیت‌های استان، چه مشاغلی پایدارترند و روی آنها برنامه‌ریزی کنیم. در این راستا هنوز این سند تکمیل نشده اما امسال تکمیل شده و باید به طور دائم تغییر کند. بر این اساس در اداره کل، واحدی را با استفاده از دانش و تجربه مربیان و کسانی که کار پژوهشی کرده‌اند، منحصراً برای تدوین سند مهارت اختصاص داده‌ایم. مختاران تأکید می‌کند: در خصوص تدوین سند مهارت، استان همدان پیشتاز است و فعالیت‌های خوبی در این زمینه صورت گرفته است.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان همدان با اشاره به اینکه افرادی که به فنی و حرفه‌ای مراجعه می‌کنند می‌توانند در زمینه انتخاب رشته مناسب با وضعیت و استعدادهای خود، مشاوره شوند می‌گوید: مشاوره مجازی در سایت و مشاوره حضوری در واحد مشاوره و رهگیری اشتغال در مراکز ما و مشاوره مرحله‌ای توسط مربیان این مراکز انجام می‌شود و افراد می‌توانند از این امکان استفاده کرده و پیش از انتخاب حرفه مورد نظر با کارشناسانی که در حیطه کارآفرینی و اشتغال تخصص دارند، مشورت کنند. پس از دریافت آموزش نیز ما تا یکسال با اشخاص در ارتباط بوده و وضعیت اشتغال آنها را پیگیری می‌کنیم.
مهندس مختاران در خصوص وجود دفتر کارآفرینی و اشتغال بیان می‌کند: در فنی و حرفه‌ای با توجه به اینکه هدف، کارآفرینی است جای واحدی به نام کارآفرینی خالی بود تا بتوانیم هم با کارآفرینان و تولیدکننده‌ها ارتباط داشته باشیم و هم اینکه فردی که آموزش لازم را دید، توسط این واحد به بازارکار وصل شود. اکنون در فنی و حرفه‌ای این فعالیت‌ها توسط این واحد در حال انجام است و هدف ما این است که محدوده فعالیت این واحد را گسترش دهیم. یکی از اقدامات این واحد، دعوت از تولیدکننده‌ها برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی است. در این راستا در حال حاضر در فنی و حرفه‌ای استان همدان، 17 کارگاه تولید آموزشی وجود داشته و برای 120نفر در همین کارگاه‌ها اشتغال ایجاد کرده‌ایم که می‌توانم به ایجاد کارگاه‌های چرم، سفال و عروسک‌سازی اشاره کنم. در واقع ما از آموزش صرف فاصله گرفته و به سمت اشتغالزایی گام برداشته‌ایم.