سخنگوی وزارت بهداشت ضمن ارایه آمار و ارقام مصرف الکل در جهان و ایران، عوارض و تبعات آن بر سلامت را تشریح کرد.
به گزارش آفتاب صبح و به نقل از ایسنا، دکتر ایرج حریرچی در بخش نخست نشست خبری این هفته خود، مصرف الکل را عامل خطر ابتلا به بیش از ۲۰۰ بیماری، اختلال و جراحت خواند و گفت: اختلالات عصبی و روانپزشکی نیز از عوارض الکل است که شایع‌ترین این اختلالات اعتیاد و وابستگی به الکل است. مصرف الکل در ایجاد سایر اختلالات روان پزشکی مانند افسردگی و اضطراب نیز نقش دارد.
وی با اشاره به نقش مصرف الکل در بروز بیماری‌های گوارشی و همچنین سرطان‌ها افزود: میان مصرف الکل و سیروز و نارسایی کبدی و التهاب لوزالمعده حاد و مزمن رابطه علیتی وجود دارد. همچنین مصرف الکل در ایجاد سرطان های لوزالمعده، دهان، حلق و حنجره، مری، روده بزرگ، مقعد، کبد و پستان در زنان نیز نقش دارد. مصرف الکل بویژه مصرف سنگین آن با خطر بالای بیماری‌های قلبی - عروقی همراه است.
حریرچی، سندرم الکل جنینی و دیابت را نیز از دیگر عوارض مصرف الکل بر سلامت خواند و ادامه داد: مصرف الکل در بارداری اثرات مخربی بر سلامت نوزاد و همچنین پیامدهای بارداری دارد. مصرف سنگین الکل احتمال ابتلا به دیابت را نیز تشدید می‌کند. مصرف آسیب رسان الکل سیستم ایمنی را تضعیف کرده و از این طریق خطر ابتلا به سل و ذات الریه را افزایش نیز می دهد. همچنین ارتباط قوی میان مصرف الکل و ایدز وجود دارد که از طریق تاثیر بر رفتارهای پرخطر و محافظت نشده جنسی اعمال می‌شود.
وی افزود: جراحات عمدی و غیرعمدی از دیگر تبعات مصرف الکل است؛ به طوری که بویژه مصرف سنگین آن با خطر خودکشی و خشونت ارتباط علیتی دارد. مصرف الکل همسرآزاری را نیز افزایش می دهد. با مصرف الکل، خطر آسیب به دیگران نیز وجود دارد که ممکن است عمدی باشد مثل حمله یا دیگر کشی، یا غیر عمدی باشد مانند تصادفات اتومبیل یا آسیب در محیط کار. اثرات سمی مثل سندرم الکل جنینی و احساس ناامنی و تهدید سلامت روان اعضای خانواده از سایر مصادیق آسیب به دیگران بر اثر مصرف الکل است.
سخنگوی وزارت بهداشت درباره تشخیص‌های روانپزشکی که اغلب با اختلالات مرتبط با الکل دیده می‌شوند، گفت: سایر اختلالات مصرف مواد، اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلالات خلقی و اختلالات اضطرابی از جمله اختلالات همراه مصرف الکل هستند. میزان خودکشی در افراد مبتلا به اختلال مصرف الکل نیز بسیار بیشتر از جمعیت عمومی است.
وی درباره شیوع مصرف الکل نیز گفت: آخرین گزارش‌ها در مورد شیوع مصرف و عدم مصرف الکل در جهان حاکی از آن است که ۵۷ درصد افراد بالای ۱۵ سال یا بالغ ( ۳.۱ میلیارد نفر) در یک سال گذشته مصرف الکل نداشته‌اند. به عبارت دیگر ۴۳ درصد افراد بالای ۱۵ سال ( ۲.۳ میلیارد نفر) در جهان در یک سال گذشته حداقل یک بار مصرف الکل داشته‌اند. سرانه مصرف الکل در جمعیت بالای ۱۵ سال از ۵.۵ لیتر در سال ۲۰۰۵ به ۶.۴ لیتر در سال ۲۰۱۰ افزایش پیدا کرده است و در سال ۲۰۱۶ هنوز در سطح ۶.۴ لیتر مانده است. سرانه مصرف روزانه هم اکنون ۳۲.۸ گرم الکل خالص در روز است. بالاترین سرانه مصرف در کشورهای اروپایی است.
حریرچی ادامه داد: شیوع بالای مصرف یا الکلی قهار (بنا به تعریف مصرف ۶۰ گرم یا بیشتر الکل خالص حداقل یک نوبت در یک ماه) در سطح دنیا از ۲۲.۶ درصد کل جمعیت جهان در سال ۲۰۰۰ به ۱۸.۲ درصد در سال ۲۰۱۶ در بین کل جمعیت کاهش یافته است. البته یک چهارم از کل الکل مصرف شده در دنیا ثبت نمی‌شود و لذا در آمارهای رسمی نمی‌آید و اغلب به روشی که تحت کنترل دولت‌ها نیست فروخته می‌شود.
مرگ و میر به دلیل الکل بیشتر از مرگ و میر سل و ایدز
وی افزود: در سال ۲۰۱۶ در حدود ۳ میلیون مورد مرگ در اثر مصرف الکل (۵.۳ درصد کل مرگ‌های دنیا) اتفاق افتاده است و ۱۳۲ میلیون سال زندگی از دست رفته است که شامل ۵.۱ درصد سال‌های زندگی از دست رفته دنیا بود. مرگ و میر به دلیل مصرف الکل بیش از مرگ و میر ناشی از بیماری‌های مهم و شایعی چون سل، ایدز و دیابت در جهان است. در سال ۲۰۱۶، در بین مرگ‌های منتسب به الکل، ۲۸.۷ درصد مربوط به حوادث و صدمات، ۲۱.۳ درصد مربوط به بیماری‌های گوارشی، ۱۹ درصد مربوط به بیماری‌های قلبی - عروقی، ۱۲.۹ درصد مربوط به بیماری‌های عفونی و ۱۲.۶ درصد مربوط به سرطان بود. در کل دنیا در سال ۲۰۱۶، ۷.۲ درصد مرگ‌های زودرس مربوط به مصرف الکل بود و ۱۳.۲ درصد مرگ‌های افراد ۲۰ الی ۴۰ ساله ناشی از مصرف الکل بود.
آمار مصرف الکل در ایرانیان
معاون کل وزارت بهداشت درباره میزان مصرف الکل در ایران نیز گفت: مصرف الکل در ایران نسبت به کشورهای دیگر جهان نسبتا پایین است. با توجه به ملاحظات فرهنگی پرسشگری در مورد مصرف الکل در ایران همراه با محدودیت‌هایی بوده است. با توجه به آمار ۴۷ درصدی مصرف حداقل یک بار الکل در یک سال در کل دنیا برای افراد بالای ۱۵ سال، بر اساس یک مطالعه مهم در ایران ۴.۹درصد افراد بالای ۱۸ سال در یک سال سابقه مصرف حداقل یک بار الکل را داشته‌اند و در کل ۸.۸ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال در طول عمرشان سابقه مصرف الکل را ولو به میزان یک بار داشته‌اند. توجه کنیم هر چند این آمار نسبت به کشورهای دیگر جهان پایین است، ولی خود شامل تعداد قابل توجهی از افراد می‌شود.
مصرف الکل در مردان بیش از ۱۰ برابر زنان
وی ادامه داد: بر اساس یک تحقیق مهم دیگر سابقه مصرف هر گونه مشروبات الکلی در ۱۲ ماه گذشته، در۵.۷ درصد از جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله کشور گزارش شده است و این میزان در مردان بیش از ۱۰ برابر زنان بوده است. بر اساس یک مطالعه مهم دیگر در کل جمعیت، این رقم ۲.۷۹ درصد بود. به عبارت دیگر در سال مطالعه، دو میلیون و ۱۰۱هزار و ۸۱۹ نفر در کل کشور تجربه حداقل یک بار مصرف مشروبات الکلی را داشتند. ۶۲۳هزار و ۷۸۴ نفر نیز به طور عادتی و تقریبا مستمر از مشروبات الکلی استفاده کرده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد شیوع مصرف الکل در مردان، گروه سنی ۲۰ تا ۲۹ ساله، مجرد، دارای تحصیلات متوسطه یا بالاتر، افراد شاغل، ساکن شهر و دارای وضعیت اقتصادی-اجتماعی بالاتر، بیشتر دیده شده است.
چرایی بالا بودن میزان رفتارهای پرخطر ناشی از مصرف الکل
وی افزود: اختلال مصرف الکل شامل سوء مصرف و وابستگی به الکل در ۰.۹۶ درصد از افراد بالای ۱۸ سال ( ۱.۸ درصد مردان و ۰.۱ درصد از زنان) گزارش شد. از این میان ۰.۶۳ درصد معیارهای اختلال وابستگی به الکل و ۰.۳۳ درصد سوءمصرف الکل داشته‌اند. در مجموع تعداد مصرف‌کنندگان الکل در ایران نسبت به کشورهای غربی پایین‌تر است، اما میزان الکل مصرفی در هر بار استفاده مصرف کنندگان، بالاتر از میزان مصرف بیشتر کشورهای غربی است. به همین دلیل است که در ایران رفتارهای پرخطر ناشی از الکل بیشتر دیده می‌شود. البته این موارد ی که گفته شد در مورد مصرف الکل غیر تقلبی است، ولی عمده مشکلات اخیر به وجود آمده در مورد مصرف الکل تقلبی و سمی است.
معاون وزیر بهداشت گفت: الکل انواع مختلفی دارد که نوع شرب آن معمولا جز عوارض مستی و عوارض طولانی‌مدت، مشکل حادی از لحاظ مسمومیت ایجاد نمی‌کند. یکی از مسائل مطرح در این روزها استفاده از الکل‌های تقلبی است. تولید مشروبات الکلی در کشورهای غربی روند خاصی دارد. در نهایت نیز الکل تولیدشده توسط کارخانه مورد نظر آزمایش می‌شود تا کیفیت آن تایید شود. در ایران الکل به‌صورت غیرقانونی از منابع غیرقابل‌اطمینان تهیه می‌شود و به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد. آلودگی‌های احتمالی در روند تهیه این مشروبات ممکن است باعث تولید الکلی غیر از الکل اتیلیک (الکل شرب) در مشروب شود.
رواج خرید و فروش شیشه‌های الکلی برند
وی ادامه داد: سردسته این الکل‌های ناخواسته، الکل متیلیک یا الکل چوب است که از مواد سلولزی موجود در مواد اولیه مشروبات الکلی مثل چوب متصل به انگور و کشمش یا هسته آنها ایجاد می‌شود. متاسفانه الکل متیلیک را نمی‌توان از روی طعم و مزه نسبت به الکل شرب تشخیص داد. این الکل بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به نابینایی و مرگ شود. خیلی از الکل‌های شربی که در بازار غیرقانونی ایران به شکل پلمپب شده عرضه می‌شوند، تقلبی هستند. این مشروبات در کارگاه‌های زیرزمینی تولید می‌شوند و به اسم مشروب های معروف و برند به فروش می‌رسند. درواقع، به همین دلیل است که خرید و فروش شیشه‌های الکلی در ایران بسیار رواج دارد. متاسفانه در کشور هر از چند گاهی شاهد همه‌گیری‌های ناشی از مسمومیت با الکل‌های سمی و تقلبی هستیم. مسمومیت با الکل متانول از جمله اورژانس‌هایی است که می‌تواند طی چند ساعت مصرف‌کننده را با عوارض متعددی از جمله ناتوانی‌های جسمی، نابینایی و مرگ مواجه کند.
وی افزود: متانول همان الکل چوب است که به‌عنوان حلال در بسیاری از محصولات از جمله چسب‌ها و رنگ‌ها استفاده می‌شود. این ماده در روند تولید الکل‌های غیراستاندارد از جمله مشروبات زیرزمینی نیز ایجاد می‌شود و افراد را با مصرف مقادیر بسیار کم دچار مسمومیت‌های شدید می‌کند. البته مصرف الکل اتانول یا همان الکل معمولی نیز می‌تواند در مقادیر بالا با علائم مسمومیت همراه باشد، اما عوارض مسمومیت با این ماده که در کشورهای غربی تحت‌عنوان الکل شرب شناخته می‌شود، بیشتر در مقادیر غیرمتعارف اتفاق می‌افتد.
علایم و عوارض مسمومیت با الکل متانول
حریرچی ادامه داد: مصرف الکل متیلیک باعث ایجاد علائم شکمی، تهوع، استفراغ، اختلال بینایی و اغما می‌شود. متاسفانه خیلی از مصرف‌کنندگان این الکل‌ها دیر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند و دچار نابینایی و حتی مرگ می‌شوند. باتوجه به اینکه مصرف‌کنندگان الکل را اغلب جوانان تشکیل می‌دهند، این عوارض می‌توانند برای یک عمر، فرد و جامعه را درگیر مشکلات خود کنند. این موضوع به میزان الکل چوب موجود در مشروب بستگی دارد، اما انتظار می‌رود علائم ناشی از این مسمومیت طی شش تا ۲۴ ساعت بعد خود را نشان دهند. درواقع، علائم ناشی از الکل متیلیک با چند ساعت تاخیر بروز پیدا می‌کنند، برخلاف علائم ناشی از الکل شرب که بعد از شش ساعت برطرف می‌شوند.
وی گفت: اگرچه مصرف الکل منع شده، اما مانند سایر مواد غیرقانونی مثل موادمخدر و محرک، بعضی از افراد آن را استفاده می‌کنند. در صورت بروز مسمومیت به دنبال مصرف الکل باید هرچه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کرد یا با اورژانس تماس گرفت. متاسفانه خیلی از افراد به‌دلیل ترس از بازداشت یا بازخواست شدن توسط پلیس خیلی دیر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند و جان خود را در معرض خطر قرار می‌دهند، در حالی که باید بدانند هدف کادر پزشکی فقط کمک به بیمار و نجات جان او است. این افراد در مراکز درمانی به چشم بیمار دیده می‌شوند، نه یک مجرم. هرچقدر فرد زودتر به مرکز درمانی مراجعه کند، احتمال بروز عوارض نیز کمتر می‌شود.
حریرچی ادامه داد: نکته مهم دیگر در مواجهه با مسمومیت‌های الکلی، شناسایی منبع آلودگی و حذف آن برای جلوگیری از مسمومیت سایر افراد است. در غیراین صورت تعداد زیادی از افراد طی مدت کوتاهی مسموم می‌شوند و به بیمارستان مراجعه می‌کنند. در این وضعیت با توجه به کمبودهای احتمالی بعضی از امکانات از جمله پادزهرهای لازم، ممکن است رسیدگی به همه بیماران مشکل باشد.
وی همچنین گفت: الکل از طریق معده و دهان بسیار سریع جذب می‌شود. قاعدتا قبل از جذب آن، تظاهرات بالینی زیادی برای فرد ایجاد نمی‌شود که با مشاهده آنها اقدام به استفراغ عمدی کند. اغلب افراد زمانی متوجه مسمومیت خود می‌شوند که دیگر برای استفراغ و شستشوی معده دیر شده و باید اقدامات درمانی دیگری انجام شود. مسمومیت با الکل می‌تواند به‌صورت مزمن و تدریجی هم اتفاق افتد؛ این مساله درمورد الکل شرب مطرح نیست، اما برای الکل‌های سمی امکان‌پذیر است. در واقع، اگر فرد هر روز مقداری از این الکل را مصرف کند، به‌تدریج دچار کاهش بینایی، نابینایی و... می‌شود؛ اگرچه اوایل ممکن است علامتی از خود بروز ندهد.
حریرچی افزود: مصرف همزمان الکل، موادمخدر و داروهای خواب‌آور نیز باعث تشدید اثر هر یک از آنها می‌شود و جان فرد را در معرض خطر قرار می‌دهد. متاسفانه امروزه بسیاری از افراد همزمان با الکل از داروهایی مثل ترامادول و داروهای آرام‌بخش مثل دیازپام، کلونازپام، اگزازپام، لورازپام و... استفاده می‌کنند، بدون اینکه از خطرات آن آگاه باشند.
۴۲ فوتی و مرگ مغزی در ۵ استان به دلیل مسمومیت‌های الکلی اخیر
حریرچی با اشاره به آمار مسمومیت‌های اخیری که در کشور به دلیل مصرف الکل رخ داده است، گفت: از ۱۶ شهریور تا هشتم مهر ماه ۴۶۰ نفر به دلیل مسمومیت با الکل به مراکز درمانی البرز، کهکیلویه و بویر احمد، فارس، خراسان و هرمزگان مراجعه کردند. از این تعداد۴۲ نفر فوتی و یا مرگ مغزی داشته‌ایم که ۹۳ درصد فوتی‌ها مرد بوده‌اند. جوان‌ترین فوتی یک خانم ۱۹ ساله و مسن ترینش یک آقای ۵۷ ساله بوده است.
۱۷۰ تن دیالیز شدند و ۱۶ تن نابینا
وی افزود: ۴۱ درصد از مسمومین الکل در سن ۲۶ تا ۳۵ سال بودند و از ۴۶۰ مسموم مراجعه کننده، ۱۷۷ نفر بستری شدند، ۲۴۱ نفر مرخص شدند و ۴۲ نفر هم فوت یا دچار مرگ مغزی شدند. همچنین ۱۷۰ نفر دیالیز شدند و تا الان ۱۶ نفر هم نابینا شدند.
وی تاکید کرد: اگر افراد بعد از مصرف الکل دچار علایم شکمی مانند تهوع، استفراغ و... شدند به مراکز درمانی مراجعه کنند و کادر درمانی با او به عنوان بیمار برخورد می‌کنند و وظیفه گزارش به جایی را هم ندارند. در این صورت هم به خودشان کمک می‌شود و هم ما متوجه می‌شویم که در آن شهر الکل متیلیک است و برای پیشگیری اطلاع رسانی می‌کنیم.