زلزله‌ای که دو هفته پیش مرز ایران و عراق را لرزاند، طبق آمار رسمی ٤٧٤ کشته در سرپل ذهاب و قصرشیرین و روستاهای اطراف بر جا گذاشت؛ اما در شرایطی که گفته می‌شود برخی از اجساد بدون گزارش به پزشکی قانونی دفن شده و در آمار تلفات نیستند، احمد صفری، نماینده کرمانشاه در مجلس هم عنوان کرده که بیشتر از هزار نفر در این زلزله کشته شده‌اند و آمار واقعی خیلی بیشتر از آمار اعلام‌شده از تعداد جانباختگان است. زلزله‌ای که سلیمانیه و اربیل عراق را هم تکان داد، تنها ٧ کشته داشت و ساختمان‌های کمی دچار خسارت و آسیب‌های جدی شدند؛ اما در کرمانشاه زلزله ٣١هزار ساختمان را دچار خسارت و تخریب کرد که تعداد قابل توجهی از آنها ساختمان‌های نوساز بودند.
به گزارش آفتاب صبح، شهروند نوشت: در شرایطی که برخی شدت کمتر زلزله در عراق و در مقابل شدت بالای آن در ایران را از دلایل اصلی تخریب گسترده ساختمان‌ها و بالابودن تلفات انسانی می‌دانند، بعضی کارشناسان هم معتقدند که ساختوساز روی گسل و بدون مطالعه و این‌که مجوز ساختوساز به هر فرد فاقد صلاحیتی داده می‌شود، موجب‌شده که تا این اندازه تعداد قربانیان زلزله اخیر بالا باشد.
در این میان تعداد ساختمان‌های نوسازی که ریزش کردند و تخریب شدند هم کم نبود که بیشتر از قبل مسأله فقدان صلاحیت در ساخت‌و‌سازها و نبود نظارت‌های کافی را گوشزد کرد. حالا نکته جالب اینجاست که بخش قابل توجهی از مصالح ساختمانی مورد نیاز عراقی‌ها از ایران تأمین می‌شود و از زمان دولت محمود احمدی‌نژاد شرکت‌های ایرانی هم دستی در ساختوساز در شهرهایی مثل اربیل و سلیمانیه دارند. هر چند که در سه سال اخیر و بعد از استقرار نیروهای داعش در عراق، این حضور نسبت به قبل کمرنگ شده است.
آن‌طور که ابراهیم رضازاده، رئیس میز عراق در سازمان توسعه تجارت عنوان کرده در سال گذشته ۱۸۰میلیون دلار سیمان به عراق صادر شده که این رقم در ٦ ماهه اول امسال به ۵۵میلیون دلار رسیده است. البته به گفته رضازاده هر چند که قیمت سیمان ایرانی حدود نصف قیمت تمام شده سیمان در عراق است، اما با سختگیری‌ها و تعرفه‌های سنگینی که در یک سال قبل، دولت عراق برای صادرات مصالح ساختمانی به این کشور اعمال کرده، میزان صادرات هم کم شده است. اقدامی که دولت عراق برای حمایت از تولید داخل خود انجام داد؛ زیرا این کشور ظرفیت تولید ۲۵میلیون تن سیمان در سال را دارد. اما نصف قیمت‌بودن سیمان ایران در عراق این ظرفیت تولید را با چالش مواجه کرده است. به طوری که به گفته رئیس میز عراق در ایران هر تن سیمان ایرانی ۴۵ دلار پشت مرز به عراق تحویل داده می‌شود و این در حالی است که قیمت سیمان عراق درِ کارخانه ۸۰ دلار برای هر تن است.
نوسان ارز صادرات به عراق را به‌صرفه کرد
این تمام ماجرا نیست؛ آن‌گونه که سیدحمید حسینی، دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق به «شهروند» می‌گوید: عراقی‌ها به کارخانه‌های تولید‌کننده مصالح ساختمانی کشورمان مانند تولیدکنندگان کاشی، سفارش مصالح باکیفیت درجه سه و چهار می‌دهند و چون پول نقد هم به کارخانه‌های ایرانی می‌دهند، از تخفیف‌های آنها هم استفاده می‌کنند؛ زیرا برای عراقی‌ها کیفیت مصالح ساختمانی خیلی مهم نیست.
ایرج رهبر، عضو هیأت‌مدیره انجمن انبوه‌سازان هم در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح می‌دهد که مصالح ساختمانی ایرانی حتی با قیمت کمتری از داخل کشور به دست عراقی‌ها می‌رسد و فولاد و آهن ایران، ارزان به کشورهایی مانند عراق صادر می‌شود؛ زیرا به دلیل نوسانات قیمت ارز، صادرات مصالح ساختمانی با قیمت پایین هم برای صادرکنندگان می‌صرفد. هر چند که رهبر معتقد است عراقی‌ها از نظر حرفه‌ای و تخصصی در ساختمان‌سازی ضعیف‌تر از ایرانی‌ها هستند، اما از آن‌جا که در این کشور نظارت بر ساختوساز بیشتر است، به نسبت کشور ما قانون در مورد ساختوساز و این‌که چه افرادی صلاحیت ساختوساز دارند، مشخص‌تر است.
ساختوساز اقلیم کردستان تحت‌تأثیر ترکیه است
اما در شرایطی که در جریان زلزله کرمانشاه، انگشت اتهام تلفات بالای انسانی و واحدهای مسکونی و ساختمان‌ها متوجه ساخت‌و سازهای بدون ایمنی و مطالعه لازم است، برخی هم این موضوع که شدت و شیب زلزله بیشتر به سمت ایران بوده تا عراق را در بالابودن خسارت‌های جانی و مالی به نسبت کشور همسایه موثر می‌دانند. دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق با اشاره به این موضوع عنوان می‌کند که در عراق کیفیت ساختوساز مانند ایران است و نمی‌توان گفت که ساختمان‌ها و خانه‌های آنها کیفی‌تر ساخته می‌شود.
حسینی در عین حال به این موضوع اشاره می‌کند که ساختوساز در اقلیم کردستان عراق تحت‌تأثیر ترکیه است و ترک‌ها هم کیفیت کارشان در ساختمان‌سازی خوب است و حساسیت بیشتری به نسبت ایرانی‌ها دارند.
به گفته او نکته دیگر این است که در انبوه‌سازی‌ها و مناقصه‌های ساختوساز، استانداردها بیشتر رعایت می‌شود؛ ولی در شخصی‌سازها استانداردها آن طور که باید و شاید رعایت نمی‌شود.
سفارش‌های ارزانقیمت عراقی‌ها
نکته دیگری که حسینی به آن اشاره می‌کند ثبت سفارش‌های مصالح ساختمانی ارزانقیمت توسط عراقی‌هاست؛ به گونه‌ای که به گفته او عراقی‌ها مصالح ساختمانی درجه سه و چهار را به کارخانه‌های ایرانی سفارش می‌دهند و این مصالح ساختمانی ارزان، کیفیت پایینی دارد اما به دلیل رکود حاکم بر بازار و این موضوع که پول عراقی‌ها نقد است، کارخانه‌های ایرانی این سفارش‌ها را قبول می‌کنند.
ساختوساز به دست فاقد صلاحیت‌هاست
اما ایرج رهبر، عضو هیأت‌مدیره انجمن انبوه‌سازان یکی از دلایل اصلی ریزش ساختمان‌ها در زلزله اخیر کرمانشاه را مربوط به اجرا‌نشدن ساخت‌و‌سازها توسط فاقد صلاحیت‌ها می‌داند و می‌گوید: مشکلی که در کشورمان داریم این است که ساختوساز را به صاحب صلاحیت‌ها نمی‌سپاریم و متاسفانه در مسکن مهر این مسأله و مشکل بیشتر نمود پیدا کرد و صلاحیت مهندسی و وجدان حرفه‌ای به کمترین میزان ممکن رسید. به گفته او آنچه که موجب خرابی کمتری در ساختمان‌ها و خانه‌های اربیل و سلیمانیه عراق در زلزله دو هفته پیش شد، شاید این موضوع است که نظارت‌ها در این کشور بر ساخت‌و‌سازها سختگیرانه‌تر از کشور ما است و هر فرد فاقد صلاحیتی این اجازه را ندارد که وارد مقوله ساختوساز شود و این نکته‌ای است که ما در کشورمان از آن غافل بوده‌ایم و هستیم و هنوز قانون مشخص و محکمی در این رابطه نداریم.