مریم اطیابی-خبرنگار
کارخانه فولادی در نمین اردبیل ۱۰۰ هکتار زمین خریداری می‌کند تا سازه‌های کارخانه‌اش را برپا کند. غافل از این که چند هزار مترمربع از این املاک محوطه‌ای تاریخی - باستانی است. و این اغاز اتفاقی عجیب است.۱۰۰۰ متر مربع سازه‌ای شگفت‌آور از دل خاک بیرون می‌آید که کارشناسان آن را یکی از کامل‌ترین و عجیب‌ترین سازه‌های باستانی می‌دانند. در کاوش‌های باستان‌شناسان گور و سفال‌هایی از دوره اشکانی هم کشف شده است.
به گزارش افتاب صبح، نام این محوطه قره حسنلو است که در محدوده حریم شهرستان نمین بر سر راه ارتباطی اردبیل به شهر آبی بیگلو در فاصله یک کیلومتری از جاده، در مرکز دشت اردبیل جای گرفته است. با توجه به آغاز عملیات شرکت آهن و فولاد ... و قرارگیری تپه حسنلو در محدوه فعالیت این شرکت، کاوش‌های باستان‌شناسی نجات بخشی آغاز می‌شود و برگ زرین دیگری از تاریخ ایران را نمایان کرد.
️اما اکنون پس از کاوش‌ها بیم آن می‌رود استانداری و صاحبان کارخانه اقدام به تخریب این سازه عجیب و شگفت آور برای تداوم ساخت و سازها کنند.
درست است که این سازه در دل کارخانه قرار می‌گیرد اما نخست این که به هیچ وجه کارخانه نمی‌تواند چنین سازه عجیب و قدمت‌داری که برخی آن را به اندازه تپه سیلک دارای اهمیت می‌دانند تخریب کند. این تپه و محوطه متعلق به همه مردم اردبیل و مردم ایران از گذشته تا آینده است.
دوم این که استانداری حمایت کند تا کارخانه یک اقدام فرهنگی خوب انجام دهد و ضمن رونق خط تولید خود، این‌محل را به یک سایت موزه تبدیل کند و آن را در برنامه و بسته فرهنگی- حمایتی برای منطقه بگنجاند و آن را مایه فخر بداند. و البته نام این کارخانه به عنوان حامی میراث فرهنگی ثبت و تقدیر شود.
سوم این که دفتر ثبت اثار تاریخی پیگیری کند چرا و چگونه اداره کل میراث فرهنگی استان اردبیل تاکنون چنین محوطه مهمی را ثبت ملی نکرده است. علت این تعلل چیست؟ باید این‌محوطه هر چه سریع‌تر ثبت شود و مورد حمایت میراث فرهنگی قرار گیرد.
نتایج کاوش‌های صورت گرفته در این محوطه نشان می‌دهد که قره‌حسنلو در طی ادوار پیش از تاریخ و دوران تاریخی، حداقل به صورت محدود و یا موقتی مورد استقرار قرار گرفته و با توجه به سازه عظیم خشتی بیرون آمده کارکرد آیینی - مسکونی داشته است.
سفالینه‌های عصر آهن (I و II) و دوران تاریخی (اشکانی) هم در این محوطه کاملا مشهود است.
این محوطه هم سفالینه‌های ساده عصر آهن را دارا است، هم سفالینه‌هایی متعلق به دوره اشکانی شامل انواع کاسه، کوزه، دیگچه و تنگ که از نظر خمیره بیشتر در طیف رنگی قهوه‌ای، قرمز، نارنجی، نخودی و خاکستری قرار دارند.
کشف شواهدی از یک تدفین انسانی هم نشان می‌دهد این تدفین انسانی به شیوه طاق باز و گور چاله‌ای بوده و به نظر می‌رسد متعلق به دوران تاریخی و مردی در حدود سنی ۳۰ تا ۳۵ سال باشد.
در مورد سازه عظیم خشتی، این سازه هم با سه رج سنگی در زیر و هفت تا ده رج خشتی بر روی آن در بدنه بیرونی به همراه پشتبندها بنا نهاده شده و میانه و سطوح اصلی آن تا سطح خاک بکر سراسر با خشت بالا آمده است.
این سکوی خشتی را می‌توان در ادامه سنت سکوسازی عصر آهن III از جمله در سیلک کاشان، صندل شمالی جیرفت، نوشیجان ملایر، پاسارگاد و تخت جمشید، ده‌نو خوزستان، قلی‌درویش جمکران و ... دانست.
حال با رسانه‌ای شدن موضوع مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل با اشاره به کشف این محوطه تاریخی گفت: در این کاوش‌ها چهار مورد تدفین و اشیای دیگری کشف شده که در مخزن مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی حفاظت می شود.
نادر فلاحی در جریان بازدید از محوطه باستانی قره حسنلوی نمین خصوص بنای کشف شده در این محوطه اظهار کرد: پیش از این در این محدوده به اندازه نزدیک به دو هزار هکتار تغییر کاربری انجام شده و تحویل منطقه ویژه اقتصادی نمین قرار گرفته بود که منطقه ویژه اقتصادی ایجاد شود و کاربری آن هم تغییر یافت.
وی اضافه کرد: در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ برای احداث و ایجاد کارخانه آهن و فولاد در این محدوده استعلامی شد که می‌خواستند ۹۷ هکتار را از منطقه ویژه اقتصادی جدا کنند. ما می‌توانستیم با استناد به استعلام‌های گذشته مجموعه را در اختیار سرمایه گذار قرار دهیم.
این مقام مسئول اضافه کرد: همکاران ما در معاونت میراث فرهنگی با دقت مجدداً این ۹۷ هکتار را بررسی کرده و اعلام کردند که ۳۳۰۰ مترمربع از این ۹۷ هکتار مجموعه محوطه قره حسنلوی نمین است ولی در مابقی آن یعنی ۹۶ هزار و ۶۳۰ متر مربع می توانید در راستای توسعه استان، کارخانه آهن و فولاد احداث کنید و اداره کل میراث فرهنگی هم در این حوزه به شما کمک می‌کند.
مدیر کل میرات فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل ادامه داد: سرمایه گذار و طراحان کارخانه فولاد و آهن در ادامه اعلام کردند به خاطر مسائل فنی در بخشی از ۳۳۰۰ مترمربع مورد نیاز استقرار دستگاهها هستند. در همین راستا سرمایه‌گذاران به تهران مراجعه کردند و بین سرمایه گذار و پژوهشگاه میراث فرهنگی قراردادی به ارزش ۹۷۰ میلیون تومان منعقد شد و پژوهشگاه میراث فرهنگی مجوز کاوش نجات بخشی در این محوطه را صادر کرد.
او تاکید کرد:نه تنها سرمایه‌گذارانی که می خواهند در اینجا کارخانه آهن و فولاد احداث کنند، سانتیمتری به این بنای آیینی تعرض نکردند، حتی برای نگهداری از این مجموعه کمک کردند.
اما فلاحی نمی‌گوید وقتی تپه قره حسنلو در سال ۹۸ شناسایی شده چرا همان زمان ثبت ملی نشده و درخواست کاوش داده نشده تا عرصه و حریم آن تعیین شود و امروز دقیقا در دل یک طرح عمرانی نباشد. اگر این تپه ثبت ملی و شماره ثبت آن به استانداری ابلاغ شده بود کارخانه اکنون با فاصله ایمن از این اثر احداث می‌شد.
اکنون هم باید این اثر ضمن ثبت ملی و تعیین عرصه و‌حریم ، تبدیل به یک سایت موزه شود و دستگاه‌های کارخانه در فاصله ایمن از آن نصب شوند.