سیدحمید اشرف
اثر تازه‌ی اُکتای براهنی – نویسنده و کارگردان – فیلمی است شگفت‌انگیز، تاریک و چندلایه که مرزهای یک درام خانوادگی را پشت سر می‌گذارد و به درامی اگزیستانسیالیستی و روان‌شناختی با درون‌مایه‌های فلسفی عمیق بدل می‌شود. «پیر پسر» تکان‌دهنده و پیشروست؛ درست در زمانی که سینمای ایران سال‌هاست عمدتاً با کمدی‌های سطحی و شوخی‌های بی‌مایه مخاطبان را می‌خنداند، این فیلم با تلخی و بار تراژیک خود، ذائقه‌ی تماشاگر را به چالشی جدی فرا می‌خواند.
این تراژدی خونین، آغشته به خیانت و انتقام، رگه‌های آشکاری از ادبیات کلاسیک روسی – از «برادران کارامازوف» و «جنایت و مکافات» داستایوفسکی – تا تراژدی‌های شکسپیری در خود دارد. یکی از طولانی‌ترین آثار سینمای ایران با زمان سه ساعت و ده دقیقه، که با ریتم پرتعلیق خود حتی لحظه‌ای مجال پلک زدن به تماشاگر نمی‌دهد و هرچه به پایان نزدیک می‌شود، ضربان هیجان را شدیدتر می‌کند.
بازی درخشان حسن پورشیرازی در نقش پدری مستبد و فروپاشیده، در حد و اندازه‌ی بهترین اجراهای متد اکتینگ آل‌پاچینو است. نگاه‌ها، حرکات بدن و میمیک چهره‌ی او چنان دقیق و پرقدرت است که بدون حتی یک دیالوگ، خشم، شهوت و خشونت نهفته‌ی شخصیت را به نمایش می‌گذارد. این نقش‌آفرینی بی‌اغراق، بار اصلی درام را بر دوش می‌کشد و بی‌شک در تاریخ سینمای ایران ماندگار خواهد ماند.
در کنار پورشیرازی، بازی‌های خیره‌کننده‌ی لیلا حاتمی و حامد بهداد، وسواس و جسارت کارگردان، و فیلم‌نامه‌ی حساب‌شده و روان‌شناسانه، همه در خدمت خلق تجربه‌ای منحصربه‌فردند. موسیقی فیلم نیز نقشی کلیدی دارد: حسام ناصری – که کمتر در عرصه‌ی سینما شناخته شده – با تلفیقی ماهرانه از موسیقی آکوستیک و الکترونیک، ضرباهنگ اضطراب، خشونت و شور عاشقانه‌ی فیلم را سکانس به سکانس روایت می‌کند. اوج این تأثیرگذاری در پایان فیلم، با حرکت دوربین روی خون و شیشه‌های شکسته و پخش شاهکار Adagio for Strings اثر ساموئل باربر، به تجربه‌ای ناب از سینمای مدرن بدل می‌شود.
شاهکار اصلی موسیقی متن اما در نقطه‌ی عطف فیلم رقم می‌خورد: سکانس رقص حسن پورشیرازی در کنار دوستانش با قطعه‌ی «کورتانیدزه» اثر محسن نامجو. این قطعه – که به شکست‌های همیشگی علیرضا حیدری مقابل کشتی‌گیر گرجی، کورتانیدزه، اشاره دارد – به شکل هوشمندانه‌ای با مضمون شکست و چرخه‌ی انتقام در فیلم گره می‌خورد و هیجان موسیقایی اثر را به اوج می‌رساند.
با همه‌ی این نقاط قوت، «پیر پسر» خالی از چالش نیست. فضای به‌شدت تلخ و سیاه، خشونت عریان، استفاده‌ی مکرر از مواد مخدر و مشروبات الکلی و نمایش بی‌پرده‌ی آسیب‌های اجتماعی زنان، تماشای آن را برای کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال نامناسب می‌کند. لازم است سازوکارهای جدی‌تری برای محدودیت سنی این فیلم در نظر گرفته شود تا از آسیب‌های احتمالی به روح و روان نوجوانان پیشگیری گردد.