به گزارش آفتاب صبح، میراث فرهنگی با مشکلات زیادی روبه‌رو است. برخی کارشناسان این مشکلات را ناشی از آن می‌دانند که اساسا جایگاه میراث فرهنگی در دولت مشخص نیست. هرچند این سازمان طی سال‌های اخیر به وزارتخانه تبدیل شده است اما آیا توانسته در قالب یک وزارتخانه رخ بنماید. در خصوص «جایگاه میراث فرهنگی در بافتار قدرت» با دکتر «حسین اصغری ثانی» دانش آموخته دکتری روابط بین‌الملل و کارشناس ارشد باستان‌شناسی به گفت‌وگو نشستیم.
آفتاب صبح:هر کشوری یک مزیت‌هایی دارد.مزیت‌های نسبی ایران چیست؟
مزیت‌های نسبی ایران در چهار حوزه کلیدی است،موقعیت ژئوپولتیک،نفت و گاز، معادن، میراث فرهنگی و فرهنگ. ما در این چهار حوزه می‌توانیم به پیشرفت برسیم. ایران در موقعیت جغرافیایی خاصی قرار دارد که پل ارتباطی بین فرهنگ‌های مختلف بوده است. این کشور در مسیر کریدورهای تجاری قرار داشته و به همین دلیل از نظر ژئوپولیتیک اهمیت زیادی دارد.
به عبارتی ما در موقعیت ژئوپولتیک در بخش پر راهرو جهان قرار گرفتیم که شرق را به غرب و شمال را به جنوب وصل می‌کنیم. ما یک کشور میانگاهی هستیم یعنی در میانه دنیا و پل ارتباطی بین فرهنگ‌های مختلف بودیم. ما فرهنگ اروپایی را به فرهنگ شبه قاره هند و فرهنگ شرقی متصل کردیم، فرهنگ غرب را به فرهنگ‌های حوزه آسیای مرکزی و فرهنگ حوزه قفقاز را به جنوب متصل کردیم.
ما چنین خاصیتی داشتیم و نکته مهم‌تر از همه این که ما در مسیر کریدورهای تجاری جهانی هستیم. در حوزه ژئوپولیتیک دنباله‌های قومی ما همه در خارج از کشورند . ️
آفتاب صبح:به نظر شما چه تصویری از ایران در جهان وجود دارد؟
در چند سال گذشته یکی دو تصویر از ما در خارج از کشور شکل گرفته که ایران از خشونت حمایت کرده است. آمریکایی‌ها، غربی‌ها و صهیونیست‌ها معتقدند ایران کشوری است که از بنیادگرایی حمایت کرده و خشونت را ترویج داده است.
تصویری که ایران از بیرون ساخته شده عین همان تصویری بوده که از چینی‌ها در خارج از کشورشان ساخته شده بود. ما پیش از اینکه موضوع ایران هراسی در سطح نظام بین‌الملل را داشته باشیم، چین هراسی در سطح نظام‌بین‌الملل بوده اما چینی‌ها دقیقا تصویر چین هراسی‌شان را با حوزه گردشگری و فرهنگ چینی برطرف کردند.
از سوی دیگر یک تصویر دیگر هم از ایران وجود دارد «ایران کهن»، ایران به عنوان کهن‌ترین کشور دنیا. ایران به عنوان قدیمی‌ترین ملت جهان. ایران به عنوان پایدارترین کشور تاریخی جهان. ایران به عنوان کشوری که دارای آثار تاریخی بسیار فراوانی است و حتی جالب است در مصاحبه‌ها و کتب تاریخی حتی آمریکایی‌ها، کانادایی‌ها، اروپایی‌ها حتی نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی هم وقتی می‌خواهند از ایران صحبت کنند نمی‌توانند تاریخ، تمدن، پایداری، فرهنگ، دین و زندگی فرهنگی ما را نادیده بگیرند.
حتی وقتی ترامپ درباره ما صحبت می‌کند از «پرشین » می‌گوید نه در مورد ایران. یعنی هنوز آن قدمت، تاریخ و تمدن ایران به عنوان یکی از کهن‌ترین کشورهای جهان تصویر قالب است، گفت:جالب اینجاست تصویر اول که یک تصویر خشونت آمیز و تیره و تاریک است نتیجه عملکرد حوزه سخت افزاری، سیاست خارجی و عملکرد سیاست‌های غیر فرهنگی ماست اما تصویر دوم که تصویر فوق‌العاده‌ای هست نتیجه تمرکزی است که نهادهای دانشگاهی و سیستم آکادمی در حوزه‌هایی مثل باستان شناسی، میراث فرهنگی و ... گذاشته است.
آفتاب صبح: به نظر شما تصویر نرم و فرهنگی ایران چه جایگاهی بین مسئولان دارد؟
نظام این دو تصویر را با هم ندیده است یعنی تصویر نرم ایران، در نتیجه سیاست‌های سخت‌افزاری مورد غفلت قرار گرفته است. شما در کشور حتی یک بحث آکادمیک نمی‌توانید درباره این موضوع ببینید که این تصویر نرم چگونه شکل گرفته است؟ تصویر نرم و فرهنگی چگونه و چرا در زیر سایه تصویر سخت قرار گرفته و دیده نمی‌شود؟ این تصاویر چگونه ایجاد شده ؟اگر تصویر «پرشین» خوب است، چطور می‌توانیم آن را تقویت کنیم؟
آفتاب صبح:شما گفتید میراث فرهنگی جزو مزیت‌هاست. آیا دولت‌ها از این مزیت بهره‌ای برده‌اند؟
بیایم به داستان میراث فرهنگی نگاه کنیم. «سیستم» با اینکه حوزه میراث فرهنگی و حوزه گردشگری مبتنی بر میراث فرهنگی یکی از چهار مزیت فوق‌العاده کشور در توسعه بوده اما آن را ندیده است.
در تمام دولت‌های پیشین میراث فرهنگی به حیاط خلوت سیاسی دولت‌ها تبدیل شده است. دولت‌ها یک نگاه تخصصی با چنین رویکردی به حوزه میراث فرهنگی نداشتند. چون سیاست‌گذاران و سیاستمدارهای ما به چنین فهمی از توسعه نرسیدند. در واقع درک درستی از توسعه بر اساس مزیت‌های نسبی نداشتند که بدانند اگر بخواهیم فرضا در خراسان به نتیجه برسیم نمی‌توانیم خراسان را صنعتی کنیم اگر می‌خواهیم در اصفهان به نتیجه برسیم نمی‌توانیم توسعه صنعتی بر پایه آب را در یک اقلیم خشک بنا کنیم
سیاست‌گذاران و مدیران دولتی در ایران توجه کافی به میراث فرهنگی و گردشگری نداشته‌اند و منابع را به سمت حوزه‌های صنعتی و کشاورزی که مزیت نسبی ندارند، هدایت کرده‌اند. باید جایگاه میراث فرهنگی به عنوان یک مزیت تاریخی و فرهنگی در بافتار قدرت درک شود و منابع بیشتری به این حوزه اختصاص یابد.
یعنی ما باید بدانیم اگر می‌خواهیم قدرت ما افزایش پیدا کند، نمی‌توانیم همه منابع را در حوزه سخت افزاری متمرکز کنیم. باید به حوزه نرم‌افزاری هم توجه کنیم و در حوزه نرم‌افزاری نمی‌توانید نادیده بگیرید که به همان اندازه‌ای که نمادها و شعائر دینی و مذهبی ما می‌تواند عامل ساخت قدرت در‌حوزه نرم‌افزاری باشد به همان اندازه‌ای که مراسم احیا، عاشورا، اربعین و مراسم دینی ما به عنوان عامل سازنده و فزاینده قدرت نرم تلقی شود به همان اندازه می‌تواند کوروش و تخت جمشید، تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران و به همان اندازه می‌تواند نمادهای ملی ما هم به عنوان عوامل سازنده قدرت در نظر گرفته شود.
آفتاب صبح: چرا مسئولان ما با توجه به این که میراث فرهنگی یکی از ارکان هویت ملی و حتی یکی از ارکان امنیت ملی ما در حوزه فرهنگ است یک نگاه استراتژیک به موضوع میراث فرهنگی ندارند؟
این خیلی مهم است که مدیران ما یک ذهن استراتژیکی داشته باشند و نظام، یک دکترین خاصی در این حوزه تعریف کند و بخشی از منابع ما کشور در این حوزه متمرکز شود. وقتی صحبت از منابع هست بحث منابع مالی هست بحث اصلاح قوانین مرتبط با این حوزه هست بحث اصلاح ساختارها و نهادها هست.
اهمیت نهادگرایی در ارتقای میراث فرهنگی باید مورد توجه ویژه باشد. اگر کشوری می‌خواهد رشد کند به توسعه برسد باید نهادهای اقتصادی و سیاسی و فرهنگی به نهادهای فراگیر تبدیل شود.
«نهادهای فراگیر» برعکس «نهادهای بهره‌کش» از انتخابات آزاد، دادگستری مستقل، اقتصادهای نوظهور حمایت می‌کنند. توزیع قدرت در آنها کاملا مشهود است و از توزیع قدرت و دموکراسی، حقوق اساسی و آزادی‌های شهروندان، کیفیت زندگی خوب و... حمایت می‌کنند.
نخستین بار وزیر امورخارجه استرالیا مبحثی تحت عنوان « دیپلماسی نیچه» را مطرح می‌کند که اگر جایی می‌خواهی نتیجه بگیری باید همه منابع‌ات را در آن حوزه‌ای که دارای مزیت نسبی است، متمرکز کنی. یعنی جایی سرمایه‌گذاری کنی که با تمرکز بر منابع، سود بیشتری نصیبت شود.
ما بر اساس دیپلماسی نیچه می‌توانستیم منابع‌مان را در این بخش متمرکز کنیم اما این مزیت را ندیدیم و آن را به حاشیه فرستادیم.
تمرکز نظام ما به خاطر شرایط کشور و منطقه بر قدرت سخت افزاری است تا نرم‌افزاری از سویی شرط پیشرفت، توسعه نهادهای فراگیر است و سوم دریافت نتیجه ملموس به شرط تمرکز بر حوزه مزیت‌ها است.
اصلاح قوانین و ساختارها برای بهبود کیفیت نیروی انسانی و بهره‌وری در این حوزه لازم و ضروری است . ارتقا و افزایش کیفیت به عملکرد و کارایی کارکنان بستگی دارد، نه به روابط شخصی آنها. در ساختار میراث فرهنگی حضور کارکنان متخصصان حوزه و مرتبط زمینه بهره‌وری را افزایش می‌دهد. میراث فرهنگی حوزه بسیار تخصصی است.
ما ازضرورت ایجاد یک دکترین خاص در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری غافل شدیم اگر این دکترین نباشد ما نمی‌توانیم از مزیت‌های نسبی ایران به درستی بهره‌برداری کنیم و تصویر مثبت ایران را در سطح بین‌الملل تقویت کنیم.